การทำกุศลในพระพุทธศาสนาที่พระผู้มีพระภาคเจ้า ทรงพระกรุณาเทศนาโปรดท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐี เมื่อครั้งประทับอยู่ ณ วัดพระเชตวันมหาวิหาร เมืองสาวัตถี ดังที่มีเรื่องบันทึกอยู่ในเวลามสูตร คัมภีร์อ้งคุตตรนิกาย นวนิบาต โดยทรงปรารภถึงพระชาติที่พระองค์ทรงบังเกิดเป็น เวลามพราหมณ์ ได้ถวายมหาทานที่ใช้ทรัพย์สิ่งของมาก แต่มีผลดีสู้การปฏิบัติศีลธรรมตามหลัก ๔ ประการไม่ได้
ข้อปฏิบัติ ๔ ประการ ที่พระพุทธเจ้าได้ทรงแนะนำไว้ ได้แก่
๑.มีจิตเลื่อมใสในพระรัตนตรัย ได้แก่ พระพุทธเจ้า พระธรรม พระสงฆ์
เป็นสรณะ คือ ที่พึ่งระลึก
๒.รักษาศีล ๕ ได้แก่ ตั้งใจงดเว้นจากการฆ่าสัตว์ ลักทรัพย์ ปรพฤติผิดในกาม(ผิดลูก-เมีย-ผัวเขา) การกล่าวเท็จ งดเว้นจากการดื่มสุราเมรัยและเสพของมึนเมา
๓.การเจริญเมตตาจิต ได้แก่ แผ่ความปรารถนาดีไมตรีจิต คิดจะให้บุคคลและสัตว์ท้งหลาย มีความสุข แม้จะเป็นช่วงเวลาสั้นๆ เพียงแค่สูดดมของหอมก็มีอานิสงส์มาก
อนึ่ง ใน โอกชาสูตร คัมภีร์สังยุตตนิกาย นิทานวรรค กล่าวว่า การแผ่เมตตาจิต เพียงแค่รีดนมโคให้หยดน้ำนมแห่งแม่โคลง (หรือชั่วรีดขึ้นแล้วรีดลง) มีคุณค่ามากกว่าตั้งเตาหุงอาหารเลี้ยงคน ๓ มิ้อ มื้อละ ๓๐๐ กระทะ(หม้อใหญ่)
๔.การเจริญอนิจจสัญญา ได้แก่ การกำหนดหมายว่า ไม่เที่ยง แม้เพียง
ชั่วระยะเวลาแค่ลัดนิ้วมือ หรือ งอนิ้วมือเข้า หรือเหยียดนิ้วมือออกเท่านั้น
กุศลกรรมทั้ง ๔ นี้ พระพุทธเจ้าตรัสว่า มีอานิสงส์(ผลดี) มากกว่าการถวายทานแด่พระอริยะบุคคล ๔ ระดับ (๑.พระโสดาบัน ๒.พระสกทาคามี ๓.พระอนาคามี ๔.พระอรหันต์) การถวายทานแด่พระปัจเจกพุทธเจ้า การถวายทานแด่พระสัมมาสัมพุทธเจ้า การถวายทานแด่พระสงฆ์โดยมีพระพุทธเจ้าทรงเป็นประมุข และการสร้างที่อยู่อาศัยถวายแด่พระสงฆ์ผู้มาจาก ๔ ทิศ
การถวายทานแด่ท่านผู้มีคุณอันสูงยิ่งทั้งหลายทั้ง ๕ ระดับดังกล่าวนั้น
พระพุทธองค์ทรงแสดงว่า ยังมีอานิสงส์น้อยกว่าการลงมือปฏิบัติที่ตัวของผู้ปฏิบัติเอง ทั้ง ๔ ข้อข้างต้น ตามพระพุทธดำรัสแนะนำว่า
การถึงพระรัตนตรัยเป็นสรณะ ก็มีผลมากกว่าการถวายทาน
การรักษาศีล ๕ ทีผลมากกว่าการถึงซึ่งพระรัตนตรัยเป็นสรณะ
การเจริญเมตตาจิต คือ การแผ่ความปรารถนาดีไปยังสรรพสัตว์มีผลมากกว่าการรักษาศีล ๕
และการเจริญอนิจจสัญญา คือ การกำหนดหมายว่าไม่เที่ยงมีผลมากกว่าการเจริญเมตตาจิต และการเจริญอนิจจสัญญา มีอานิสงส์ คือ ผล ดีมากกว่ากันเป็นลำดับ โดยจะสังเกตุเห็นว่า ลำดับหลังๆ ลงทุนน้อย ลงแรงน้อยกว่า แต่มีผลด้านพัฒนาจิตใจสูงกว่า เพราะฉะนั้น การเจริญอนิจจสัญญา มีผลดีสูงที่สุด และการกระทำตามหลักทั้ง ๔ ข้อ ไม่ต้องใช้ทรัพย์สินเลย แต่ใช้การปฏิบัติตนให้อยู่ในกรอบของศีลธรรมให้ถูกต้องและถูกทาง
พระพุทธศาสนาสอนให้พุทธบริษัทลงมือปฏิบัติด้วยตนเอง เพื่อจะได้เกิดมีคุณธรรมต่างๆที่ตัวเองบ้าง และจะรู้เห็นได้ด้วยตนเอง โดยไม่ต้องเชื่อใครมาบอก ดังพระธรรมคุณว่า วิญญูชนทั้งหลายพึงรู้เฉพาะตัว หรือมีคำพังเพยว่า สิบปากว่าไม่เท่าตาเห็น แล้วท่านจะไม่ลงมือปฏิบัติตามที่พระพุทธเจ้าทรงสอนบ้างหรือ
ขอบคุณที่มา : หนังสือชีวประวัติสามเณร (รวบรวมและเรียบเรียง โดย จำเนียร ทรงฤกษ์)
