อานนท์ อย่าคร่ำครวญนักเลย เราเคยบอกไว้แล้วมิใช่หรือว่า บุคคลย่อมต้องพลัดพรากจากสิ่งที่รักที่พอใจเป็นธรรมดา
ในโลกนี้หรือในโลกไหนๆก็ตาม ไม่มีอะไรยั่งยืนถาวรเลย สิ่งทั้งหลายมีการเกิดย่อมมีการดับเป็นธรรมดา เป็นที่สุด ไม่มีอะไรยับยั้งต้านทานได้
อานนท์ เธอเป็นผู้มีบารมีธรรมที่สร้างสมมาแล้วมาก เธอเป็นผู้มีบุญที่ได้กระทำแล้วมาก เธออย่าได้เศร้าโศรกอย่าเสียใจเลย กิจอันใดที่ควรกระทำแก่ตถาคต เธอได้กระทำกิจนั้นอย่างสมบูรณ์แล้ว ด้วยกายกรรม วจีกรรม และมโนกรรม อันประกอบด้วยเมตตาอย่างยอดเยี่ยม จงประกอบความเพียรเถิด เมื่อตถาคตล่วงลับไปแล้ว เธอจะต้องสำเร็จอรหัตตผล เป็นพระอรหันต์ในไม่ช้า
ภิกษุทั้งหลาย อานนท์เป็นบัณฑิตเป็นผู้รอบรู้ และอุปัฏฐากเราอย่างยอดเยี่ยม พระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าทั้งในอดีตและอนาคต ซึ่งมีภิกษุเป็นผู้อุปัฏฐากนั้น ก็ไม่ดีเกินไปกว่าอานนท์ อานนท์เป็นผู้ดำเนินกิจด้วยปัญญา รู้กาลที่ควรไม่ควร รู้กาลที่เหมาะสมสำหรับผู้ที่มาเฝ้าเรา ว่ากาลนี้สำหรับกษัตริย์ กาลนี้สำหรับราชามหาอำมาตย์ กาลนี้สำหรับคนทั่วไป ควรได้รับการยกย่องนานาประการ มีคุณธรรมน่าอัศจรรย์ ก็อยากเห็นอยากสนทนาด้วยอยากฟังธรรมของอานนท์ เมื่อฟังก็มีจิตใจเพลิดเพลิน ยินดีในธรรมที่อานนท์แสดง ไม่อิ่มไม่เบื่อด้วยธรรมวารีรส ภิกษุทั้งหลาย อานนท์เป็นบุคคลที่หาได้ยากผู้หนึ่ง
เหตุแห่งคำตรัส : พระอานนทเถระ
เ มื่อพระพุทธเจ้าตรัสเรื่องการพิธีถวายพระเพลิงศพกับพุทธสรีระแล้ว พระอานนท์ผู้เป็นพุทธอุปัฏฐากตระหนักแน่ชัดแล้วว่า พระพุทธองค์ต้องเสด็จ ดับขันธปรินิพพานในไม่ช้านี้ก็สุดจะทำใจได้ เพราะท่านบรรลุเพียงโสดาปัตติผล เป็นเสขบุคคล ที่ยังไม่สามารถบรรลุอรหัตตผลได้ บัดนี้พระพุทธองค์จะมาเสด็จจากไป เหมือนปล่อยให้เด็กน้อยที่เพิ่งหัดเดินทิ้งไว้แต่ลำพัง ความหวังที่จะบรรลุเป็นพระอรหันต์เล่าจะเป็นเช่นใด
พระพุทธองค์เมื่อไม่เห็นพระอานนท์ก็ถามถึง และให้ไปตามมาเฝ้า จึงเป็นเหตุแห่งคำตรัสพยากรณ์แก่พระอานนท์ และตรัสสรรญเสริญกับพระภิกษุสงฆ์ทั้งหลาย ดังคำตรัสข้างต้น
