********************************************
ความหมายของวันมาฆบูชา วันมาฆบูชาจัดเป็น วันแห่งพระธรรม เพราะเป็นวันที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง โอวาทปาฏิโมกข์ แก่พระสงฆ์เป็นครั้งแรก ซึ่งประกอบด้วยอุดมการณ์ หลักการ และวิธีการของพระพุทธศาสนา ส่วน วันแห่งพระพุทธ คือ วันวิสาขบูชา เพราะเป็นวันที่พระพุทธองค์ประสูติ ตรัสรู้ ปรินิพพาน และ วันแห่งพระสงฆ์ คือ วันอาสาฬหบูชา เพราะเป็นวันที่บังเกิดมีพระสงฆ์ครบองค์พระรัตนตรัยเป็นครั้งแรกในโลก
คำว่า มาฆะ เป็นชื่อของเดือนสาม ย่อมาจากคำว่า มาฆปูรณมี หมายถึง การบูชาพระในวันเพ็ญกลางเดือนสาม การกำหนดวันมาฆบูชาตามปฏิทินจันทรคติของไทยนั้น ตรงกับวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือนสาม แต่ถ้าปีใดมีเดือนอธิกมาส คือ มีเดือนแปด ๒ ครั้ง วันมาฆบูชาก็จะเลื่อนไปเป็นวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือนสี่ และมักตรงกับเดือนกุมภาพันธ์หรือมีนาคม สำหรับปี พ.ศ. ๒๕๕๖ นี้ วันมาฆบูชาตรงกับวันจันทร์ที่ ๒๕ กุมภาพันธ์
ประวัติความเป็นมาของวันมาฆบูชา
ภายหลังจากการตรัสรู้ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้ามาแล้วเป็นเวลา ๙ เดือน ได้เกิดเหตุอัศจรรย์ขึ้นพร้อม ๆ กันถึง ๔ ประการ ในวันมาฆบูชา ได้แก่
(๑) วันนั้นตรงกับวันเพ็ญ ขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือนสาม ซึ่งพระจันทร์เสวยมาฆฤกษ์
(๒) พระสงฆ์จำนวน ๑,๒๕๐ รูป มาประชุมพร้อมกันโดยมิได้นัดหมาย ณ วัดเวฬุวัน กรุงราชคฤห์ แคว้นมคธ เพื่อถวายสักการะแด่พระสัมมาสัมพุทธเจ้า
(๓) พระสงฆ์ที่มาประชุมทั้งหมดล้วนเป็นพระอรหันต์ผู้ได้อภิญญาหก
(๔) พระสงฆ์ทั้งหมดล้วนได้รับการอุปสมบทโดยตรงจากพระสัมมาสัมพุทธเจ้า คือ เอหิภิกขุอุปสัมปทา
และเพราะเหตุอัศจรรย์ ๔ ประการข้างต้นนี้ จึงทำให้วันมาฆบูชามีอีกชื่อหนึ่งว่า วันจาตุรงคสันนิบาต ซึ่งมีความหมายดังนี้คือ จตุร แปลว่าสี่, องค์ แปลว่า ส่วน, สันนิบาต แปลว่า การประชุม รวมความแล้วหมายถึง การประชุมที่ประกอบด้วยองค์สี่
ความสำคัญของวันมาฆบูชา พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกข์แก่พระสงฆ์เป็นครั้งแรกในวันมาฆบูชา เป็นปาฏิโมกข์ที่พระพุทธองค์ทรงแสดงด้วยพระองค์เองท่ามกลางที่ประชุมสงฆ์ตลอดปฐมโพธิกาล คือ ๒๐ พรรษาแรก หลังจากนั้นทรงบัญญัติให้พระสงฆ์แสดง อาณาปาติโมกข์ อย่างปัจจุบันนี้แทน
โอวาทปาติโมกข์หรือโอวาทสาม คือคำสอนที่เป็นหัวใจของพระพุทธศาสนา ได้แก่ พระพุทธพจน์ ๓ คาถากึ่ง ซึ่งเป็นแม่บทในการเผยแผ่คำสอนของพระพุทธศาสนา เป็นการประกาศจุดยืนที่ชัดเจนของพระพุทธศาสนา
โอวาทปาติโมกข์ แบ่งโครงสร้างออกเป็น ๓ ส่วนใหญ่ คือ
๑. พระพุทธพจน์คาถาแรก ทรงกล่าวถึง
อุดมการณ์ ๒. พระพุทธพจน์คาถาที่สอง ทรงกล่าวถึง
หลักการ ๓. พระพุทธพจน์คาถาที่สาม ทรงกล่าวถึง
วิธีการ ๑. อุดมการณ์ คือ เป้าหมายสูงสุดในการดำเนินชีวิต มี ๓ ประการ ได้แก่
๑). ความอดทน คือ เป้าหมายสูงสุดในการดำเนินชีวิต ความอดทน เป็นตบะที่ดีที่สุดในการเผากิเลสให้หลุดจากใจ
๒). นิพพาน พระพุทธเจ้าทั้งหลายกล่าวว่านิพพานเป็นบรมธรรม เป็นเป้าหมายสูงสุดของมนุษยชาติ
๓). ไม่ทำร้ายและไม่เบียดเบียนผู้อื่น
๒. หลักการ คือ หัวใจของคำสอนที่ควรปฏิบัติในการดำเนินชีวิตที่ถูกต้อง เพื่อบรรลุอุดมการณ์ ซึ่งเป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย มี ๓ ประการ ได้แก่
๑). การไม่ทำบาปทั้งปวง ได้แก่ อกุศลกรรมบถ ๑๐ เป็นต้น
๒). การทำกุศลให้ถึงพร้อม ได้แก่ กุศลกรรมบถ ๑๐ เป็นต้น
๓). การทำจิตใจให้ผ่องใส ได้แก่ การเจริญสมาธิภาวนา ทั้งสมถภาวนา (จิตภาวนา) และวิปัสสนาภาวนา (ปัญญาภาวนา) เป็นต้น
ซึ่งหลักการทั้งสามข้างต้นสามารถสรุปเป็นคำขวัญได้ว่า ละชั่ว ทำดี ทำใจให้ผ่องใส
๓. วิธีการ คือ แนวทางการปฏิบัติฝึกหัดขัดเกลาตน และเป็นแนวทางที่พระภิกษุที่เป็นพระธรรมทูตผู้เผยแผ่พระพุทธศาสนา ซึ่งมีเป็นจำนวนมากใช้เหมือนกัน เพื่อจะได้เป็นไปในแนวทางเดียวกันและถูกต้องเป็นธรรม ได้แก่วิธีการทั้ง ๖ ดังนี้
๑). การไม่กล่าวร้าย
๒). การไม่ทำร้าย
๓). ความไม่สำรวมในปาติโมกข์ คือ รักษาความประพฤติให้น่าเลื่อมใส
๔). ควรเป็นผู้รู้จักประมาณในอาหาร คือ เสพปัจจัยสี่อย่างรู้ประมาณ
๕). อยู่ในที่นั่งที่นอนอันสงัด เพื่อให้ตนเองมีโอกาสในการประกอบความเพียรในอธิจิตได้เต็มที่
๖). ประกอบความเพียรในอธิจิต เพื่อบรรลุอุดมการณ์ คือ มรรค ผล นิพพาน อันเป็นเป้าหมายสูงสุดของชีวิต
กิจกรรมที่ควรปฏิบัติในวันมาฆบูชา เนื่องจากวันมาฆบูชาเป็นวันที่สำคัญที่สุดวันหนึ่งของพระพุทธศาสนา ดังนั้นพุทธศาสนิกชนทุกท่านจึงควรถือโอกาสวันหยุดราชการนี้ปรารภเหตุในการทำความดีทุกรูปแบบให้มากที่สุดเท่าที่จะมากได้ โดยปฏิบัติตนตามคำสอนทุก ๆ ข้อ ทั้ง ๑๒ ข้อ ในโอวาทปาติโมกข์ขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า อันได้แก่ อุดมการณ์สาม หลักการสาม และวิธีการหก เพื่อเป็นสิริมงคลแก่ตนเองและครอบครัว ตลอดจนสังคมและประเทศชาติ
นอกจากนี้ ในปี พ.ศ. ๒๕๔๙ รัฐบาลไทยยังได้ประกาศให้วันมาฆบูชาเป็นวันกตัญญูแห่งชาติอีกด้วย ดังนั้น จึงควรที่สาธุชนจะกระทำการกตัญญูกตเวทีต่อบิดามารดา ญาติผู้ใหญ่และผู้มีพระคุณ โดยพาไปวัดเพื่อประกอบการบุญการกุศลพร้อมหน้ากันอย่างอบอุ่นทั้งครอบครัว
*****************************************************************
ที่มา : วารสารอยู่ในบุญ ปีที่ ๑๑ ฉบับที่ ๑๒๔ เดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๕๖ หน้า ๕๖-๖๐ บทความบุญ เรื่องโดย พระกฤตยะ สิทฺธมโน กิจกรรมงานบุญของวัดบางพระเนื่องในวันมาฆบูชา ๒๕ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๖
- ปฏิบัติธรรมรักษาศีล ๘ ณ หอสวดมนต์
- ฟังธรรม ถวายภัตตาหารเช้า ณ ศาลาการเปรียญ
- ภาคค่ำ เวียนเทียนรอบอุโบสถ.
