ข้าพเจ้าแทบไม่เชื่อว่าสิ่งที่ได้พบเห็นในเรือนจำนั้นเป็นความจริง แต่ข้าพเจ้าก็ขอยืนยันกับท่านผู้อ่านว่า มันเป็นความจริง จริงๆ เพราะ
เหตุผลบางประการ ข้าพเจ้าจะยังไม่บอกท่านว่าเรือนจำนั้นอยู่ที่ไหน
สิ่งแรกที่ประทับใจข้าพเจ้า ก็คือ ความกว้างใหญ่ไพศาลของเรือนจำนั้น มันกว้างใหญ่จริงๆ จนมองไม่เห็นกำแพงที่ล้อมอยู่โดยรอบ และจำนวน
นักโทษที่ถูกคุมขังอยู่ภายในเรือนจำนั้นก็มากมาย เหลือคณนา ประกอบด้วยคนทุกชาติทุกชั้นวรรณะ เจ้าหน้าที่เรือนจำและผู้คุมก็มีจำนวนมากมาย
พอๆกับจำนวนนักโทษข้าพเจ้าคิดอยู่ในใจว่า มันน่าจะเป็นมหานครแห่งหนึ่ง มากกว่าจะเป็นเรือนจำ
ท่านผู้บัญชาการเรือนจำ ซึ่งเป็นชายผิวคล้ำ ร่างใหญ่ อายุประมาณ 50 ปี ได้อธิบายให้ข้าพเจ้าฟังว่า "นักโทษทุกคนในเรือนจำนี้ ล้วนแต่ต้องคดี
อุกฉกรรจ์ที่ต้องประหารชีวิตทั้งสิ้น"
ข้าพเจ้าถึงกับ สะดุ้งสุดตัว เมื่อได้ทราบข่าวเท็จจริงอันนี้ พยายามระงับใจให้เป็นปกติ แล้วก็เรียนถามท่านผู้บัญชาการฯ ว่า "นักโทษเหล่านี้ส่วน
มากทำความผิดอะไรครับ จึงถูกส่งตัวมาคุมขังที่นี่"
"ผมไม่ทราบและไม่สนใจว่าใครทำความผิดอะไรมาก่อน" ผู้บัญชาการตอบ แสดงความยิ่งใหญ่อยู่ในน้ำเสียง "มันเป็นหน้าที่ของตำรวจและศาล
เมื่อตำรวจจับผู้กระทำความผิดได้ ก็ส่งตัวให้ศาลดำเนินคดี เมื่อศาลพิพากษาเสร็จ ตำรวจก็คุมตัวนักโทษมาส่งผม ผมก็คุมขังไว้และจัดการประหารชีวิต
ตามชอบใจ
ถ้าคุณอยากทราบว่าเขาทำผิดอะไร คุณลองไปถามนักโทษคนนั้นดูซิ" ผู้บัญชาการชี้มือไปที่นักโทษคนหนึ่ง ซึ่งกำลังนั่งถอนหญ้าอยู่ใกล้ๆ
"นี่คุณ คุณทำความผิดอะไร จึงต้องมาถูกขังอยู่ในเรือนจำนี้" ข้าพเจ้าถามด้วยเสียงสุภาพ นักโทษคนนั้นเงยหน้าขึ้นมองดูข้าพเจ้า ดุจเห็นข้าพเจ้าเป็น
สัตว์ประหลาดตัวหนึ่ง ดวงตาของเขามีแววขุ่นแสดงว่า ไม่พอใจอย่างมาก
"คุณเป็นใครมาจากไหน" เขาถามด้วยเสียงเครียด "ผมไม่ได้ทำความผิดอะไร ผมไม่ได้เป็นนักโทษ ผมไม่ได้อยู่ในเรือนจำ !" เขาตอบด้วยเสียงดังลั่น
ข้าพเจ้าถึงกับยืน อ้าปากค้าง ด้วยความงงงันต่อพฤติกรรมประหลาดของนักโทษคนนั้น เมื่อไม่รู้จะโต้ตอบอย่างไร จึงหันไปมองดูผู้บัญชาการฯ ด้วยหวัง
จะได้รับคำชี้แจงเพิ่มเติม อย่างน้อยท่านก็อาจจะบอกข้าพเจ้าว่านักโทษคนนั้นเป็นคนเสียจริตหรืออะไรทำนองนั้น แต่แล้วข้าพเจ้าเองก็เกือบจะกลายเป็นคน
เสียจริตไป เพราะท่านผู้บัญชาการฯ และเจ้าพนักงาน 4 - 5 คน ซึ่งยืนอยู่ข้างๆ ได้หัวเราะเยาะขึ้นพร้อมกัน และไม่พูดว่ากระไร ข้าพเจ้าบอกไม่ถูกว่าขณะนั้น
รู้สึกอย่างไร ทั้งโกรธทั้งงงทั้งประหลาดใจระคนกัน
"เอ นี่นักโทษคนนั้นบ้า หรือว่าท่านบ้า หรือว่าผมบ้ากันแน่" ข้าพเจ้าโพล่งออกมาด้วยความหัวเสีย จนขาดสติสัมปชัญญะ "บ้าด้วยกันทั้งนั้น" ผู้บัญชาการ
ตอบหน้าตาเฉย
