เรื่องบุญบาป หรือความดีความชั่ว เป็นเรื่องที่น่าทำความเข้าใจกันให้ดี เพราะเป็นเรื่องสำหรับภูมิปัญญาของมนุษย์
พวกสัตว์ดิรัจฉาน ท่านว่าเป็นอเหตุกสัตว์ คือทำอะไรไม่เป็นบุญบาป เช่นเสือกินสัตว์เป็นอาหาร ไม่มีอาหารอย่างอื่น
แมวกัดหนูกินเพราะไม่มีความรู้จักบาปบุญ คือมีความรู้ต่ำเสียเหลือเกิน ถึงเป็นมนุษย์จำพวกเป็นบ้าไม่มีสติทำอะไรก็
ไม่เป็นบาป เพราะไม่มีความรู้สึกในการทำนั้น กฎหมายก็ยกเว้น ฉะนั้น ที่จำทำอะไรเป็นบุญบาปจึงต้องมีความรู้ขั้นปกติชน
คือรู้จัก บาปบุญดีชั่ว พูดง่ายๆคือ รู้ว่าทำสิ่งนี้ดี ทำสิ่งนี้ไม่ดี อย่างที่คนทั่วๆไปรู้กัน
ถ้าจะมีปัญหาว่าคนทั่วไปรู้กันอย่างไร ก็ตอบได้ว่ารู้เช่นว่าช่วยเหลือเกื้อกูลกันเป็นดี ก่อทุกข์แก่กันเป็นชั่ว
ประจักษ์พยานในเรื่องนี้คือ ตนเองของทุกๆ คน เมื่อมีใครมาช่วยเหลือเกื้อกูล หรือแม้เพียงเขาไม่มาเบียดเบียนก็ว่าดี
แต่เมื่อมีใครมาทำร้ายก็ว่าชั่ว ไม่ดี นอกจากนี้คนทั่วไปยังรู้จักภาวะต่างๆ ของจิตใจ เช่น ที่พูดว่าใจดี ใจร้าย โดย
จับจากอาการที่แสดงออกหรือกรรมที่ทำเพราะเนื่องด้วยจิตใจ คนที่มีใจโลภโกรธหลงแรงมาก ก็ว่ากันว่าเป็นคนใจร้าย
ใจดำ คนที่มีใจสงบกิเลสเหล่านี้ ประกอบด้วยเมตตา กรุณา ก็ว่ากันว่าคนใจดีใจบริสุทธิ์ คนทั่วไปย่อมรู้รับรองกันดังนี้
ทุกประเทศในโลกจึงมีหลักกฎหมายใหญ่ๆ คล้ายคลึงกัน ไม่ต้องพูดถึงศาสนาต่างๆ ซึ่งแสดงหลักของความดีความชั่ว
ละเอียดกว่า เพราะคนมีภูมิปัญญารู้จักบุญบาปดีชั่วดังนี้แหละ ทำอะไรไปจึงรู้ว่านี่ดีนี่ไม่ดี นี่แหละคือบุญบาป ถึงแม้ว่า
จะมีความเห็นผิดหรือเข้าใจผิด ทำไม่ดีด้วยเข้าใจว่าดี ก็คงเป็นบาปอยู่นั้นเอง เพราะมีความรู้ที่เป็นตัวเจตนา คือ
ความจงใจทำ และก็ควรจะรู้หากเป็นผู้ไม่ประมาท เมื่อควรจะรู้ได้แต่ไม่รู้เพราะได้ประมาทไปเสีย จึงไม่ใช่เป็นข้อยกเว้น
เป็นบ้าไปเสียต่างหาก ซึ่งอยู่ในฐานะที่ไม่ควรจะรู้ได้จึงเป็นบุคคลยกเว้น
เรื่องบุญบาปจึงเป็นเรื่องสำหรับปกติชนที่มีปัญญาอย่างสามัญชนทั่วไป ไม่ใช่เรื่องลุ่มลึกอันใด และทุกๆ คน
ก็มีความสำนึกรู้กันอยู่น้อยหรือมาก ถ้ามีปัญหาว่า เมื่อรู้แล้วทำไมจึงทำบาปหรือทำชั่วก็ตอบได้ว่าเพราะ อกุศลมูล คือ
มีจิตประกอบด้วยรากเหง้าของอกุศล ๓ อย่าง ได้แก่ โลภะ โทสะ โมหะ หรือที่พูดกันว่า โลภ โกรธ หลง จึงทำให้
มีความคิดเห็นวิปริตผิดไป ต่างจากเมื่อจิตสงบ ไม่มีรากเหง้าเหล่านี้ ฉะนั้น ย่อมจะได้ความสำนึกเมื่อได้ทำไปแล้ว
และจิตใจกลับมาสู่ความสงบ
ทุกๆ คนที่มีปัญญาเพียงของมนุษย์จึงปฏิเสธบุญบาปมิได้ ความรู้สึกของตนเองนั้นแหละรับรอง เว้นไว้แต่
จะเป็นคนบ้าไปเสีย หรือภูมิปัญญาต่ำเสียเหลือเกิน หรือน่าจะเพิ่มอีกพวกหนึ่งว่ามีกิเลสหนามากจนไร้ความรู้สึก
สำนึกของมนุษย์ อันไม่น่าจะเรียกว่า มนุษย์
ขอขอบคุณที่มา จากหนังสือชีวิตลิขิตได้ พระนิพนธ์ สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปรินายก
